Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

the spur

  • 1 calcar

    calcar, āris, n. [for carcar; cf. Sanscr. kar, wound; and Lat. calx].
    I.
    Lit., a spur as worn on the heel:

    calcaria dicta, quia in calce hominis ligantur, ad stimulandos equos,

    Isid. Orig. 20, 16, 6 (class. in prose and poetry;

    esp. freq. trop.): calcari quadrupedem agitare,

    Plaut. As. 3, 3, 118: incendere equum calcaribus, to spur one ' s horse, Hirt. B. G. 8, 48; so,

    concitare,

    Liv. 2, 6, 8; Curt. 7, 4, 18:

    stimulare,

    Val. Max. 3, 2, 9:

    subdere equo calcaria,

    Liv. 2, 20, 2; Curt. 3, 13, 8; 7, 2, 4:

    calcaribus subditis,

    Liv. 4, 19, 4; 4, 33, 7; Curt. 4, 16, 6:

    equi fodere calcaribus armos,

    Verg. A. 6, 881:

    calcaribus auferre equum,

    Sil. 10, 280.—
    B.
    Trop., spur, stimulus, incitement: calcaribus ictus amoris, *Lucr. 5, 1074:

    dicebat Isocrates se calcaribus in Ephoro, contra autem in Theopompo frenis uti solere,

    Cic. de Or. 3, 9, 36:

    alter frenis eget, alter calcaribus,

    id. Att. 6, 1, 12; cf. id. Brut. 56, 204; Quint. 2, 8, 11; 10, 1, 74: anticipate atque addite calcar, Varr. ap. Non. p. 70, 13; * Hor. Ep. 2, 1, 217:

    immensum gloria calcar habet,

    Ov. P 4, 2, 36.—So also of the driving winds: ventus calcar admovere, Varr. ap. Non. p. 451, 29.—Prov.:

    addere calcaria sponte currenti,

    to spur a willing horse, Plin. Ep. 1, 8, 1.—
    II.
    Transf., the spur on the leg of the cock, Col. 8, 2, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > calcar

  • 2 addo

    ad-do, dĭdi, dĭtum, 3, v. a. [2. do] (addues for addideris, Paul. ex Fest. p. 27 Müll.), to put, place, lay, etc., a person or thing to another.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., NEVE AVROM ADDITO, let no gold be put into the grave with the dead, Fragm. of the XII. Tab. in Cic. de Leg. 2, 24: Argus, quem quondam Ioni Juno custodem addidit, Plaut. Aul. 3, 6, 20; so id. Mil. 2, 6, 69:

    adimunt diviti, addunt pauperi,

    Ter. Ph. 2, 1, 47:

    spumantia addit Frena feris,

    Verg. A. 5, 818:

    Pergamaque Iliacamque jugis hanc addidit arcem, i.e. imposuit,

    id. ib. 3, 336; Hor. Epod. 8, 10:

    flammae aquam,

    to throw upon, Tib. 2, 4, 42:

    incendia ramis,

    Sil. 7, 161:

    propiorem Martem,

    to bring nearer, id. 5, 442.— With in:

    uram in ollulas addere,

    Varr. R. R. 2, 54, 2:

    glandem in dolium,

    id. ib. 3, 15, 2:

    eas epistulas in eundem fasciculum velim addas,

    Cic. Att. 12, 53:

    adde manus in vincla meas,

    Ov. Am. 1, 7, 1; id. A. A. 2, 672, 30.— Poet.:

    cum carceribus sese effudere quadrigae, addunt in spatia, i. e. dant se,

    Verg. G. 1, 513, v. Heyne and Forb.—Hence,
    B.
    Trop., to bring to, to add to; with dat.:

    pudicitiae hujus vitium me hinc absente'st additum,

    Plaut. Am. 2, 2, 179: fletum ingenio muliebri, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50; also absol.:

    operam addam sedulo,

    Plaut. Cist. 1, 1, 54; so id. Pers. 4, 4, 57: addere animum, or animos, to give courage, make courageous:

    mihi quidem addit animum,

    Ter. Heaut. 3, 2, 31:

    sed haec sunt in iis libris, quos tu laudando animos mihi addidisti,

    Cic. Att. 7, 2, 4; so,

    animos cum clamore,

    Ov. M. 8, 388.—So also:

    addis mihi alacritatem scribendi,

    Cic. Att. 16, 3:

    verba virtutem non addere,

    impart, bestow, Sall. C. 58:

    severitas dignitatem addiderat,

    id. ib. 57:

    audaciam,

    id. J. 94:

    formidinem,

    id. ib. 37:

    metum,

    Tac. H. 1, 62; cf. ib. 76:

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    id. G. 3:

    ardorem mentibus,

    Verg. A. 9, 184:

    ductoribus honores,

    id. ib. 5, 249; hence, addere alicui calcar, to give one the spur, to spur him on: anticipate atque addite calcar, Varr. ap. Non. 70, 13:

    vatibus addere calcar,

    Hor. Ep. 2, 1, 217 (cf.: admovere calcar Cic. Att. 6, 1, and adhibere calcar, id. Brut. 56).
    II.
    Esp.
    A.
    To add to by way of increase, to join or annex to, to augment, with dat. or ad (the most common signif. of this word):

    etiam fides, ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    Plaut. Ep. 3, 4, 37:

    verbum adde etiam unum,

    id. Rud. 4, 3, 68; cf. Ter. And. 5, 2, 19:

    non satis habes quod tibi dieculam addo?

    id. ib. 4, 2, 27; so id. Eun. 1, 1, 33; id. Ph. 1, 1, 8:

    illud in his rebus non addunt,

    Lucr. 3, 900: quaeso ne ad malum hoc addas malum, Caec. ap. Non. 154, 15:

    addendo deducendoque videre quae reliqui summa fiat,

    Cic. Off. 1, 18, 59; so id. de Or. 2, 12 fin.; id. Fam. 15, 20; id Att. 1, 13:

    acervum efficiunt uno addito grano,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    hunc laborem ad cotidiana opera addebant,

    Caes. B. C. 3, 49:

    multas res novas in edictum addidit,

    he made essential additions to, Nep. Cat. 2, 3:

    eaque res multum animis eorum addidit,

    Sall. J. 75, 9:

    addita est alia insuper injuria,

    Liv. 2, 2:

    novas litterarum formas addidit vulgavitque,

    Tac. A. 11, 13; cf. ib. 14 al.— Poet.:

    noctem addens operi,

    also the night to the work, Verg. A. 8, 411;

    ut quantum generi demas, virtutibus addas,

    Hor. Ep. 1, 20, 22.— With ad:

    additum ad caput legis,

    Suet. Calig. 40; so Flor. 1, 13, 17.— Poet. with inf.:

    ille viris pila et ferro circumdare pectus addiderat,

    he instructed them in addition, Sil. 8, 550: addere gradum (sc. gradui), to add step to step, i. e. to quicken one's pace:

    adde gradum, appropera,

    Plaut. Tr. 4, 3, 3; so Liv. 3, 27; 26, 9; Plin. Ep. 6, 20; cf. Doed. Syn. 4, 58: addito tempore, in course of time:

    conjugia sobrinarum diu ignorata addito tempore percrebuisse,

    Tac. A. 12, 6; so also: addita aetate, with increased age: in infantia scabunt aures;

    quod addita aetate non queunt,

    as they grow older, Plin. 11, 48, 108, § 260.—
    2.
    Mercant. t. t., to add to one's bidding, to give more: nihil addo, Poët. ap. Cic. de Or. 2, 63, 255.—
    B.
    When a new thought is added to what precedes, as an enlargement of it, it is introduced by adde, adde huc, adde quod, and the like (cf. accedo), add to this, add to this the circumstance that, or besides, moreover...:

    adde furorem animi proprium atque oblivia rerum, adde quod in nigras lethargi mergitur undas,

    Lucr. 3, 828 sq. (cf. the third verse before: advenit id quod eam de rebus saepe futuris Macerat):

    adde huc, si placet, unguentarios, saltatores totumque ludum talarium,

    Cic. Off. 1, 42, 150:

    adde hos praeterea casus, etc.,

    Hor. S. 2, 8, 71:

    adde huc populationem agrorum,

    Liv. 7, 30: adde quod pubes tibi crescit omnis, Hor. C. 2, 8, 17; id. Ep. 1, 18, 52:

    adde quod ingenuas didicisse fideliter artes Emollit mores nec sinit esse feros,

    Ov. Pont. 2, 9, 49:

    adde huc quod mercem sine fucis gestat,

    Hor. Sat. 1, 2, 83:

    adde super dictis quod non levius valeat,

    id. ib. 2, 7, 78.—So also when several are addressed, as in the speech of Scipic to his soldiers:

    adde defectionem Italiae, Siciliae, etc.,

    Liv. 26, 41, 12.—Also with the acc. and inf.:

    addebat etiam, se in legem Voconiam juratum contra eam facere non audere,

    Cic. Fin. 2, 17, 55;

    and with an anticipatory dem. pron.: Addit etiam illud, equites non optimos fuisse,

    id. Deiot. 8, 24:

    Addit haec, fortes viros sequi, etc.,

    id. Mil. 35, 96 al.: addito as abl. absol. with a subj. clause; with the addition, with this addition (post-Aug.): vocantur patres, addito consultandum super re magna et atroci, with this intimation, that they were to consult, etc., Tac. A. 2, 28:

    addito ut luna infra terram sit,

    Plin. 15, 17, 18, § 62 (cf.:

    adjuncto ut... haberentur,

    Cic. Off. 2, 12).— Hence, addĭtus, a, um, P. a. (addo I.), joined to one as a constant observer; so,
    A.
    Watching or observing in a hostile or troublesome manner: si mihi non praetor siet additus atque agitet me, Lucil. ap. Macr. Sat. 6, 4.—Hence, in gen.,
    B.
    Pursuing one incessantly, persecuting:

    nec Teucris addita Juno Usquam aberit,

    Verg. A. 6, 90 Serv. (= adfixa, incumbens, infesta).

    Lewis & Short latin dictionary > addo

  • 3 calx

        calx cis, f    [CEL-, CER-], the heel: (forīs) calcibus insultare, T.: uti pugnis et calcibus: ferrata, the spur, V.: nudis calcibus anguem premere, Iu.: quadrupes calcibus auras Verberat, i. e. the fore-feet, V.: calce petit, kicks, H.: ferire, O.: calces remittere, to kick, N.: aut dic aut accipe calcem, take a kick, Iu.: calcemque terit iam calce, i. e. presses close in his footsteps, V.—Prov.: advorsum stimulum calces (sc. iactare), to kick against the pricks, T.
    * * *
    I
    heel; spur; pad (dog); forefeet; kick (Roman toe was unprotected); butt (beam)
    II
    limestone, lime; chalk, goal, goal-line (chalk mark), end of life; game piece
    III
    lead vial/bottle/jar

    Latin-English dictionary > calx

  • 4 tempora

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempora

  • 5 tempore

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempore

  • 6 tempus

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempus

  • 7 tempus

        tempus ōris, n    a portion of time, time, period, season, interval: tempus diei, daytime, T.: extremum diei: omni tempore anni: maturius paulo, quam tempus anni postulabat, Cs.: abiit illud tempus: tempus duorum mensum petere, L.: longo post tempore, interval, V.: tempus pacis an belli: matutina tempora, morning hours.—A time, point of time, occasion, opportunity, leisure: neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, T.: nisi tempus et spatium datum sit: egeo tempore: eo tempore, quo, etc., L.: id temporis, at that time: alienum tempus est mihi tecum expostulandi: edendi, H.: datum ad consultandum, L.: certis temporibus: superioribus temporibus.—Time, duration: tempus est... pars quaedam aeternitatis, etc.: Tempore ruricolae patiens fit taurus aratri, i. e. gradually, O.—The time, fit season, appointed time, right occasion, proper period, opportunity: tempus habes tale, quale nemo habuit umquam: addubitavit, an consurgendi iam triariis tempus esset, L.: moriendi: tempore igitur ipso se ostenderunt, cum, etc., at the nick of time: tempus est, ad id quod instituimus accedere, it is the right time: nunc corpora curare tempus est, L. Tempus abire tibist, H.: suo tempore, at a fitting time.—A time, position, state, condition, times, circumstances: in hoc tempore, under present circumstances: in tali tempore, L.: incidunt saepe tempora, cum ea, etc.: libri de temporibus meis: cedere tempori, to yield to circumstances: secundis Temporibus dubiisque, H.: haud sane temporum homo, Cu.—In the phrase, temporis causā, with regard to circumstances, under momentary influence, out of courtesy, insincerely: temporis causā nobis adsentiri: nec dico temporis causā.—A time, need, emergency, extremity: quid a me cuiusque tempus poscat: neque poëtae tempori meo defuerunt: summo rei p. tempore: pro tempore atque periculo exercitum conparare, S.: O saepe mecum tempus in ultimum Deducte, to the last extremity, H.: temporis gratiā, to meet the emergency, Cu.—In rhythm or metre, time, measure, quantity: qui (trochaeus) temporibus et intervallis est par iambo: Tempora certa modique, H.—Esp., in phrases with praepp.—Ad tempus, at the right time, in time, punctually: ad tempus redire: ad tempus venire, L.—For some time, for the time being, for a while, for the moment: quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus: dux ad tempus lectus, L.—Ante tempus, before the right time, prematurely, too soon: ante tempus mori: ante tempus domo digressus, S.—Ex tempore, instantaneously, off hand, on the spur of the moment, extempore: versūs fundere ex tempore.—According to circumstances: consilium ex tempore capere: haec melius ex re et ex tempore constitues.—In tempore, at the right time, opportunely, in time: in ipso tempore eccum ipsum, in the nick of time, T.—In tempus, for a time, temporarily: scena in tempus structa, Ta.—Pro tempore, as the time permits, according to circumstances: consilium pro tempore capere, Cs.: te marmoreum pro tempore fecimus, V.
    * * *
    I II
    time, condition, right time; season, occasion; necessity

    Latin-English dictionary > tempus

  • 8 radius

    rădĭus, ii, m. [cf.: radix, ramus], a staff, rod.
    I.
    In gen.:

    acuti radii immissi,

    stakes, Liv. 33, 5, 11:

    ferreus,

    Plin. 10, 42, 58, § 117.—
    B.
    In partic.
    1.
    A spoke of a wheel, Plin. 16, 40, 76, § 206; Verg. G. 2, 444; id. A. 6, 616; Ov. M. 2, 108; 2, 317; Val. Fl. 6, 414:

    inter radios rotarum,

    Curt. 4, 9, 5; Plin. 16, 40, 76, § 206.—
    2.
    In mathematics,
    a.
    A staff, rod, for measuring, etc., Cic. Tusc. 5, 23, 64; Verg. E. 3, 41; id. A. 6, 850; Macr. S. 7, 2; Tert. Idol. 9. —
    b.
    A semidiameter, radius of a circle, Cic. Univ. 6. —
    3.
    In weaving, a shuttle, Ov. M. 6, 56; 132; Lucr. 5, 1352; Verg. A. 9, 476.—
    4.
    In zoology,
    a.
    The spur of many kinds of birds, Plin. 11, 47, 107, § 257;

    esp. of the cock,

    id. 30, 11, 29, § 97. —
    b.
    The sting above the tail of the fish pastinaca, Plin. 9, 48, 72, § 155; 32, 2, 12, § 25. —
    5.
    In botany, a kind of long olive, Verg. G. 2, 86; Col. 5, 8, 4; id. Arb. 17, 3; Plin. 15, 3, 4, § 13. A sub-species of the same, called radius major, Cato, R. R. 6, 1; Varr. R. R. 1, 24.—
    6.
    In anatomy, the radius, the exterior bone of the forearm, Gr. kerkis, Cels. 8, 1. —
    7.
    Radius virilis = membrum virile, Cael. Aur. Acut. 3, 14, 115.—
    II.
    A beam or ray of any shining object;

    of the sun,

    Plaut. Mil. 1, 1, 2; Lucr. 1, 48; 2, 117; Cic. Fin. 5, 24, 71; Verg. A. 4, 119; 7, 25; Tert. Res. Carn. 47;

    of lightning,

    Verg. A. 8, 429; Val. Fl. 6, 55;

    of the eyes,

    Gell. 5, 16, 2;

    of the halo around the heads of divine or deified personages: aurati,

    Verg. A. 12, 163; cf. radio, II.

    Lewis & Short latin dictionary > radius

  • 9 ad-dō

        ad-dō didī, ditus, ere    [do], to put to, place upon, lay on, join, attach: album in vestimentum, i. e. appear as a candidate, L.: turrim moenibus, O.: me adde fraternis sepulcris, lay me too in my brother's tomb, O.: nomina (alcui), confer, O.: frumentis labor additus, i. e. a blight falls, V.— Hence, fig., to bring to, add to: fletum ingenio muliebri: addere animum (animos), to give courage, embolden: mihi quidem addit animum, T.: animos cum clamore, O.: verba virtutem non addere, impart, bestow, S.: iram, O.: viresque et cornua pauperi, H.: ductoribus honores, V.: spumantia addit Frena feris, puts on, V.: vatibus addere calcar, apply the spur, H.—Esp., to add by way of increase, join, annex: tibi dieculam addo? give a further respite, T.: verbum si addideris, if you say another word, T.: adimunt diviti, addunt pauperi, increase the poor man's little, T.: addam Labienum, will name Lu. too: addita alia insuper ignominia, L.: contumeliam iniuriae, Ph.—Poet.: noctem addens operi, giving also the night to the work, V.: numerum divorum altaribus addit, i. e. adds one to their number, V.: incesto addidit integrum, confounds with, H.: periturae addere Troiae Te, involve you also in, V.: addit opus pigro, gives more work, H.: nugis addere pondus, make much of, H.: laborem ad cottidiana opera, Cs.: ad ter quinos annos unum addiderat, was sixteen years old, O.: multas res novas in edictum, make essential additions to, N.: addunt in spatia, i. e. add course to course, outdo themselves, V.: gradum, L.: addidit, ut, etc. (of an addition to a picture), O.— Introducing a supplementary thought, add to this, consider also, remember too, moreover...: adde istuc sermones hominum: adde hos praeterea casūs, etc., H.: adde huc quod mercem sine fucis gestat, H. — Poet.: Imperiumque peti totius Achaïdos addit, O.: Addit etiam illud, equites non optimos fuisse: satis naturae (vixi), addo, si placet, gloriae.

    Latin-English dictionary > ad-dō

  • 10 extemporālis

        extemporālis e, adj.    [ex+tempus], off hand, on the spur of the moment: audacia, Ta.
    * * *
    extemporalis, extemporale ADJ
    unpremeditated, extempore, ad lib; of a person speaking off the cuff

    Latin-English dictionary > extemporālis

  • 11 aculeus

    ăcūlĕus, i, m. [acc. to Prisc. 618 P. dim. from 1. acus, with the gender changed, like diecula fr. dies, cf. Val. Prob. 1463 P.], a sting.
    I.
    Lit.
    A.
    Of animals:

    apis aculeum sine clamore ferre non possumus,

    Cic. Tusc. 2, 22; so Plin. 11, 17, 17:

    neparum,

    Cic. Fin. 5, 15 al. —Also, the spur of fowls, Col. 8, 2, 8:

    locustarum,

    Vulg. Apoc. 9, 10.—
    B.
    Of plants, a spine or prickle:

    spinarum,

    Plin. 13, 9, 19:

    carduorum,

    id. 20, 23, 99.—
    C.
    Of an arrow or dart, the point, Liv. 38, 21, 11.—
    II.
    Fig., a sting.
    A.
    Of a sharp, cutting remark:

    pungunt quasi aculeis interrogatiunculis,

    Cic. Fin. 4, 3; so id. Ac. 2, 31; id. Planc. 24 al.; Liv. 23, 42, 5.—
    B.
    Of harsh treatment:

    aculeos severitatis judicum evellere,

    Cic. Clu. 55 fin.; so id. Cael. 12, 29.—
    C.
    Of painful thought or care:

    meum ille pectus pungit aculeus, quid illi negoti fuerit ante aedīs meas, Plant. Trin. 4, 2, 158: domesticarum sollicitudinum,

    Cic. Att. 1, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > aculeus

  • 12 extemporalis

    extempŏrālis, e, adj. [ex tempore, v. tempus, C.], on the spur of the moment, without preparation, extempore, extemporary, extemporaneous (post-Aug.;

    in Cic.: subitus, fortuitus): oratio,

    Quint. 4, 1, 54; 11, 2, 3:

    dictiones,

    id. 2, 4, 27:

    actio,

    id. 10, 7, 16:

    garrulitas,

    id. 2, 4, 15:

    facilitas,

    id. 10, 7, 18:

    temeritas,

    id. 10, 6, 6:

    audacia,

    Tac. Or. 6:

    facultas,

    Suet. Aug. 84:

    color,

    Quint. 10, 6, 5:

    figurae,

    Plin. Ep. 1, 20, 10:

    fortuna,

    Quint. 10, 6, 1:

    successus,

    id. 10, 7, 13:

    rhetor,

    Mart. 5, 54:

    contenti extemporali cibo,

    i. e. that easily provided, Lact. 1, 4, 6.— Adv.: extempŏrālĭter, extemporaneously, on the moment:

    scribere,

    Sid. Ep. 9, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > extemporalis

  • 13 stimulus

        stimulus ī, m    [STIG-], a prick, goad: Parce stimulis, O.: dum te stimulis fodiamus.—Prov.: Advorsum stimulum calces, kick against the pricks, T.—In war, stakes bearing iron hooks buried in the ground (to impede the enemy), Cs.—Fig., a spur, incentive, incitement, stimulus: animum gloriae stimulis concitare: Omnia pro stimulis facibusque ciboque furoris Accipit, O.: non hostili modo odio sed amoris etiam stimulis, L.; cf. acriores quippe aeris alieni stimulos esse, L.: acrīs Subiectat lasso stimulos, H.— A sting, torment, pain: stimulos doloris contemnere: stimulos in pectore caecos Condidit, O.
    * * *
    spur/goad; trap/spike in earth; prick/sting/cause of torment/torture instrument

    Latin-English dictionary > stimulus

  • 14 acuō

        acuō uī, ūtus, ere    [2 AC-], to sharpen, whet, point, make sharp: stridor serrae, cum acuitur: ferrum in me, V.: sagittas cote cruentā, H. — Fig., of the tongue, to sharpen, exercise, practise: linguam causis, H. — Of the intellect, to sharpen, quicken, arouse, discipline, improve: multa quae acuant mentem: illos sat aetas acuet, will make them keen, T.—To stimulate, spur on, stir, arouse, incite, encourage, kindle: illum: ad crudelitatem te: alqm verbis, V.—To increase, embitter, strengthen, exasperate: iram hosti, L.: stridoribus iras, V.
    * * *
    acuere, acui, acutus V TRANS
    whet, sharpen, cut to a point; spur on, provoke, incite; come to a head (PASS)

    Latin-English dictionary > acuō

  • 15 incito

    in-cĭto, āvi, ātum, 1, v. a., to set in rapid motion, to hasten, urge forwards; and with se, to put one ' s self in rapid motion, to hasten, rush (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    vehementius equos incitare,

    Caes. B. C. 2, 41, 4:

    saxa per pronum,

    Sall. H. 3, 22 Dietsch:

    hastas,

    Val. Fl. 1, 409:

    stellarum motus tum incitantur, tum retardantur,

    Cic. N. D. 2, 40, 103:

    naves longas remis,

    Caes. B. G. 4, 25, 1; cf.:

    lintres magno sonitu remorum incitatae,

    id. ib. 7, 60, 4:

    navigio remis incitato,

    id. ib. 3, 14, 6:

    alii ex castris sese incitant,

    sally out, id. B. C. 2, 14, 3; cf.:

    cum ex alto se aestus incitavisset,

    had rushed in, id. B. G. 3, 12, 1; and:

    quo major vis aquae se incitavisset,

    id. ib. 4, 17, 7: duabus ex partibus sese (naves) in eam (navem) incitaverant, id. B. C. 2, 6, 4; cf. id. ib. 3, 24, 3.—Prov.: incitare currentem, to spur a willing horse, i. e. to urge a person who does not need urging, Cic. Phil. 3, 8, 19; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 16; v. curro.—
    B.
    In partic., to cause to grow larger, i. e. to augment, increase, to promote the growth of (not ante-Aug.; cf.

    excito, I. B.): hibernis (Enipeus amnis) incitatus pluviis,

    swollen, Liv. 44, 8, 6:

    frequentibus fossuris terra permiscetur, ut incitari vitis possit,

    Col. 4, 22, 3; 4, 33. fin.; 3, 21, 7.—
    II. A.
    In gen.:

    aliquem imitandi cupiditate,

    Cic. Brut. 92, 317:

    quibus (causis) mentes aut incitantur aut reflectuntur,

    id. de Or. 1, 32, 53:

    animos, opp. sedare,

    id. Or. 19, 63:

    ipsum ingenium diligentia etiam ex tarditate incitat,

    id. ib. 2, 35, 147:

    quorum studio legendi meum scribendi studium in dies incitatur,

    id. Div. 2, 2, 5:

    quamquam ea incitatur in civitate ratio vivendi,

    id. de Or. 3, 60, 226:

    stultas cogitationes,

    Hirt. B. G. 8, 10, 4:

    quoniam ad hanc voluntatem ipsius naturae stimulis incitamur,

    Cic. Rep. 1, 2 fin.; cf.:

    juvenes ad studium et ad laborem,

    id. de Or. 1, 61, 262:

    aliquem ad servandum genus hominum,

    id. Fin. 3, 20, 66:

    multa Caesarem ad id bellum incitabant,

    Caes. B. G. 3, 10, 1:

    aliquem ad bellum atque arma,

    Liv. 1, 27, 3:

    aliquem ad amplissimam spem,

    Suet. Caes. 7:

    cujus voluptatis avidae libidines temere et effrenate ad potiundum incitarentur,

    Cic. de Sen. 12, 39:

    incitabant (animum ferocem) praeterea conrupti civitatis mores,

    Sall. C. 5, 8:

    cum tibia lumbos incitat,

    Juv. 6, 315. —
    B.
    In partic.
    1.
    To inspire. nam terrae vis Pythiam Delphis incitabat, naturae Sibyllam, Cic. Div. 1, 36, 79:

    mente incitati,

    id. Ac. 2, 5, 14; id. Cat. 63, 93.—
    2.
    In a bad sense, to excite, arouse, stir up:

    neque enim desunt, qui istos in me atque in optimum quemque incitent,

    Cic. Fl. 28, 66; cf. id. Fam. 12, 2, 1:

    et consules senatum in tribunum et tribunus populum in consules incitabat,

    Liv. 4, 2, 1:

    his vocibus cum in se magis incitarent dictatorem,

    id. 8, 33, 1:

    opifices facile contra vos incitabuntur,

    Cic. Ac. 2, 47, 144 (shortly before, concitentur); Hirt. B. G. 8, 35 fin.:

    milites nostri pristini diei perfidiā incitati,

    Caes. B. G. 4, 14, 3:

    civitas ob eam rem incitata,

    id. ib. 1, 4:

    judices,

    Quint. 6, 4, 10.—
    3.
    (Acc. to I. B.) To augment, increase, enhance:

    consuetudo exercitatioque et intellegendi prudentiam acuit et eloquendi celeritatem incitat,

    Cic. de Or. 1, 20, 90; so,

    caelibum poenas,

    Tac. A. 3, 25.—Hence, incĭtātus, a, um, P. a. (set in rapid motion; hence), swiftly running, flowing, sailing, flying, etc.; in gen., rapid, swift.
    A.
    Lit.:

    imperator equo incitato se in hostes immittens,

    at full speed, Cic. N. D. 3, 6, 15:

    equo incitato,

    Caes. B. G. 4, 12 fin. (for which: citato equo;

    v. cito): milites cursu incitato in summo colle ab hostibus conspiciebantur,

    advancing rapidly, id. ib. 2, 26, 3; cf.

    in the foll. B.: mundi incitatissima conversio,

    Cic. Rep. 6, 18 (shortly before: conversio concitatior).—
    B.
    Trop.:

    cursus in oratione incitatior,

    Cic. Or. 59, 201; cf.

    so of speech: Herodotus sine ullis salebris quasi sedatus amnis fluit: Thucydides incitatior fertur,

    id. ib. 12, 39.— Adv.: incĭtātē (acc. to B.), of speech, quickly, rapidly, violently:

    fluit incitatius,

    Cic. Or. 63, 212:

    quod incitatius feratur (locutio),

    id. ib. 20, 67.

    Lewis & Short latin dictionary > incito

  • 16 acuo

    ăcŭo, ui, ūtum, 3, v. a. ( part. fut. acuturus, not used) [cf. 2. acer], to make sharp or pointed, to sharpen, whet.
    I.
    Lit.:

    ne stridorem quidem serrae audiunt, cum acuitur,

    Cic. Tusc. 1, 40; so,

    ferrum,

    Verg. A. 8, 386; Hor. C. 1, 2, 21:

    enses,

    Ov. M. 15, 776:

    gladium,

    Vulg. Deut. 32, 41:

    sagittas,

    id. Jer. 51, 11.— Poet.:

    fulmen,

    Lucr. 6, 278:

    dentes,

    Hor. C. 3, 20, 10; cf. Tib. 4, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    First, of the tongue, qs. to whet, i. e. to sharpen, exercise, improve:

    acuere linguam exercitatione dicendi,

    Cic. Brut. 97:

    linguam causis,

    Hor. Ep. 1, 3, 23; so Vulg. Psa. 139, 4; so in gen.: se, to exercise one's self, to make one's self ready:

    acueram me ad exagitandam hanc ejus legationem,

    Cic. Att. 2, 7: mentem, ingenium, prudentiam, etc.; to sharpen:

    multa, quae acuant mentem, multa quae obtundant,

    Cic. Tusc. 1, 33; so id. Brut. 33; id. Phil. 2, 17; id. de Or. 1, 20.—
    B.
    Acuere aliquem (with or without ad aliquid), to spur on, incite, stir up, arouse:

    ad crudelitatem,

    Cic. Lig. 4; id. Fam. 15, 21:

    illos sat aetas acuet,

    Ter. Ad. 5, 3, 49; Cic. Rosc. Am. 33, 110:

    ita duae res, quae languorem afferunt ceteris, illum acuebant, otium et solitudo,

    id. Off. 3, 1; Liv. 28, 19:

    curis acuens mortalia corda,

    Verg. G. 1, 123:

    auditisque lupos acuunt balatibus agni,

    id. ib. 4, 435:

    quam Juno his acuit verbis,

    id. A. 7, 330.—
    C.
    Aliquid, to rouse up, kindle, excite (mostly poet.):

    saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irā,

    Verg. A. 12, 108:

    iram,

    Vulg. Sap. 5, 21:

    studia,

    Val. Max. 2, 2, no. 3.—
    D.
    In gramm.: acuere syllabam, to give an acute accent to (opp. gravem ponere), Quint. 1, 5, 22; cf. Prisc. Op. Min. 159 Lind.: accentus acutus ideo inventus est, quod acuat sive elevet syllabam.—Hence, ăcūtus, a, um, P.a., sharpened, made pointed; hence,
    A.
    Lit., sharp, pointed ( acer denotes natural sharpness, etc.: acutus, that produced by exertion, skill, etc.: sermo acer, impassioned, passionate; sermo acutus, pointed, acute discourse):

    vide ut sit acutus culter probe,

    Plaut. Mil. 5, 4:

    ferrum,

    Hor. A. P. 304:

    cuspis,

    Verg. A. 5, 208:

    gladius,

    Vulg. Psa. 56, 5:

    carex,

    Verg. G. 3, 231; elementa, i. e. pointed, jagged atoms (opp. to perplexa, connected), Lucr. 2, 463:

    nasus,

    Plaut. Cap. 3, 4, 114:

    oculi,

    of a pointed shape, id. Ps. 4, 7, 121:

    aures,

    pointed, Hor. C. 2, 19, 4:

    saxa,

    id. ib. 3, 27, 61; so Verg. A. 1, 45.—
    2.
    Transf.
    a.
    Of the senses themselves, sharp, keen:

    oculos acrīs atque cicutos,

    Cic. Planc. 66:

    nares,

    Hor. S. 1, 3, 29; Cels. 2, 6.—
    b.
    Of objects affecting the senses, sharp, acute; of the voice, soprano or treble: inde loci lituus sonitus effudit acutos, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 116 Müll. (Ann. v. 522 ed. Vahl.):

    hinnitu,

    Verg. G. 3, 94:

    voces,

    id. Cir. 107; Ov. M. 3, 224:

    stridore,

    Hor. C. 1, 34, 15:

    vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,

    from the highest treble to the lowest base, Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. ib. 3, 57, 216; Somn. Scip. 5; Rep. 6, 18.—
    c.
    In gen., of things affecting the body, of either heat or cold from their similar effects, keen, sharp, violent, severe:

    sol,

    Hor. Ep. 1, 10, 17:

    radii solis,

    Ov. H. 4, 159:

    gelu,

    Hor. C. 1, 9, 4; cf. Lucr. 1, 495; Verg. G. 1, 93; so,

    febris,

    Cels. 2, 4:

    morbus,

    id. 3 (opp. longus), rapid.— Subst. with gen.:

    acuta belli,

    violent, severe misfortunes of war, Hor. C. 4, 4, 76 (= graves belli molestias).—
    B.
    Fig.
    1.
    Of intellectual qualities, acute, clear-sighted, intelligent, sagacious (very freq.):

    Antisthenes homo acutus magis quam eruditus,

    Cic. Att. 12, 37; so id. de Or. 1, 51; id. N. D. 1, 16; Nep. Dion. 8, 1:

    homo ingenio prudentiāque acutissimus,

    Cic. de Or. 1, 39:

    acutae sententiae,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 5:

    motus animorum ad excogitandum acuti,

    id. Or. 1, 113:

    studia,

    id. Gen. 50:

    conclusiones,

    Quint. 2, 20, 5.—
    2.
    In gramm.: accentus acutus, the acute accent (opp. gravis), Prisc. p. 159, ed. Lindem.— Comp. Plin. 13, 1, 2.— Adv.: ăcūte, sharply, keenly, acutely:. cernere, Lucr. 4, 804; ib. 811:

    conlecta,

    Cic. Deiot. 33:

    excogitat,

    id. Verr. 4, 147:

    respondeo,

    id. Cael. 17:

    scribo,

    id. Verr. 3, 20; so, ăcūtum:

    cernis,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    resonarent,

    ib. 8, 41: and, ăcūta: canis ululat, Enn. ap. Fest. p. 9 Müll. (Ann. 346 Vahl.).— Comp., Cic. Inv. 2, 16.— Sup., Cic. Off. 1, 44; id. Verr. 3, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > acuo

  • 17 acuta

    ăcŭo, ui, ūtum, 3, v. a. ( part. fut. acuturus, not used) [cf. 2. acer], to make sharp or pointed, to sharpen, whet.
    I.
    Lit.:

    ne stridorem quidem serrae audiunt, cum acuitur,

    Cic. Tusc. 1, 40; so,

    ferrum,

    Verg. A. 8, 386; Hor. C. 1, 2, 21:

    enses,

    Ov. M. 15, 776:

    gladium,

    Vulg. Deut. 32, 41:

    sagittas,

    id. Jer. 51, 11.— Poet.:

    fulmen,

    Lucr. 6, 278:

    dentes,

    Hor. C. 3, 20, 10; cf. Tib. 4, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    First, of the tongue, qs. to whet, i. e. to sharpen, exercise, improve:

    acuere linguam exercitatione dicendi,

    Cic. Brut. 97:

    linguam causis,

    Hor. Ep. 1, 3, 23; so Vulg. Psa. 139, 4; so in gen.: se, to exercise one's self, to make one's self ready:

    acueram me ad exagitandam hanc ejus legationem,

    Cic. Att. 2, 7: mentem, ingenium, prudentiam, etc.; to sharpen:

    multa, quae acuant mentem, multa quae obtundant,

    Cic. Tusc. 1, 33; so id. Brut. 33; id. Phil. 2, 17; id. de Or. 1, 20.—
    B.
    Acuere aliquem (with or without ad aliquid), to spur on, incite, stir up, arouse:

    ad crudelitatem,

    Cic. Lig. 4; id. Fam. 15, 21:

    illos sat aetas acuet,

    Ter. Ad. 5, 3, 49; Cic. Rosc. Am. 33, 110:

    ita duae res, quae languorem afferunt ceteris, illum acuebant, otium et solitudo,

    id. Off. 3, 1; Liv. 28, 19:

    curis acuens mortalia corda,

    Verg. G. 1, 123:

    auditisque lupos acuunt balatibus agni,

    id. ib. 4, 435:

    quam Juno his acuit verbis,

    id. A. 7, 330.—
    C.
    Aliquid, to rouse up, kindle, excite (mostly poet.):

    saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irā,

    Verg. A. 12, 108:

    iram,

    Vulg. Sap. 5, 21:

    studia,

    Val. Max. 2, 2, no. 3.—
    D.
    In gramm.: acuere syllabam, to give an acute accent to (opp. gravem ponere), Quint. 1, 5, 22; cf. Prisc. Op. Min. 159 Lind.: accentus acutus ideo inventus est, quod acuat sive elevet syllabam.—Hence, ăcūtus, a, um, P.a., sharpened, made pointed; hence,
    A.
    Lit., sharp, pointed ( acer denotes natural sharpness, etc.: acutus, that produced by exertion, skill, etc.: sermo acer, impassioned, passionate; sermo acutus, pointed, acute discourse):

    vide ut sit acutus culter probe,

    Plaut. Mil. 5, 4:

    ferrum,

    Hor. A. P. 304:

    cuspis,

    Verg. A. 5, 208:

    gladius,

    Vulg. Psa. 56, 5:

    carex,

    Verg. G. 3, 231; elementa, i. e. pointed, jagged atoms (opp. to perplexa, connected), Lucr. 2, 463:

    nasus,

    Plaut. Cap. 3, 4, 114:

    oculi,

    of a pointed shape, id. Ps. 4, 7, 121:

    aures,

    pointed, Hor. C. 2, 19, 4:

    saxa,

    id. ib. 3, 27, 61; so Verg. A. 1, 45.—
    2.
    Transf.
    a.
    Of the senses themselves, sharp, keen:

    oculos acrīs atque cicutos,

    Cic. Planc. 66:

    nares,

    Hor. S. 1, 3, 29; Cels. 2, 6.—
    b.
    Of objects affecting the senses, sharp, acute; of the voice, soprano or treble: inde loci lituus sonitus effudit acutos, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 116 Müll. (Ann. v. 522 ed. Vahl.):

    hinnitu,

    Verg. G. 3, 94:

    voces,

    id. Cir. 107; Ov. M. 3, 224:

    stridore,

    Hor. C. 1, 34, 15:

    vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,

    from the highest treble to the lowest base, Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. ib. 3, 57, 216; Somn. Scip. 5; Rep. 6, 18.—
    c.
    In gen., of things affecting the body, of either heat or cold from their similar effects, keen, sharp, violent, severe:

    sol,

    Hor. Ep. 1, 10, 17:

    radii solis,

    Ov. H. 4, 159:

    gelu,

    Hor. C. 1, 9, 4; cf. Lucr. 1, 495; Verg. G. 1, 93; so,

    febris,

    Cels. 2, 4:

    morbus,

    id. 3 (opp. longus), rapid.— Subst. with gen.:

    acuta belli,

    violent, severe misfortunes of war, Hor. C. 4, 4, 76 (= graves belli molestias).—
    B.
    Fig.
    1.
    Of intellectual qualities, acute, clear-sighted, intelligent, sagacious (very freq.):

    Antisthenes homo acutus magis quam eruditus,

    Cic. Att. 12, 37; so id. de Or. 1, 51; id. N. D. 1, 16; Nep. Dion. 8, 1:

    homo ingenio prudentiāque acutissimus,

    Cic. de Or. 1, 39:

    acutae sententiae,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 5:

    motus animorum ad excogitandum acuti,

    id. Or. 1, 113:

    studia,

    id. Gen. 50:

    conclusiones,

    Quint. 2, 20, 5.—
    2.
    In gramm.: accentus acutus, the acute accent (opp. gravis), Prisc. p. 159, ed. Lindem.— Comp. Plin. 13, 1, 2.— Adv.: ăcūte, sharply, keenly, acutely:. cernere, Lucr. 4, 804; ib. 811:

    conlecta,

    Cic. Deiot. 33:

    excogitat,

    id. Verr. 4, 147:

    respondeo,

    id. Cael. 17:

    scribo,

    id. Verr. 3, 20; so, ăcūtum:

    cernis,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    resonarent,

    ib. 8, 41: and, ăcūta: canis ululat, Enn. ap. Fest. p. 9 Müll. (Ann. 346 Vahl.).— Comp., Cic. Inv. 2, 16.— Sup., Cic. Off. 1, 44; id. Verr. 3, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > acuta

  • 18 impleo

    implĕo ( inpl-), ēvi, ētum, 2 (sync. forms:

    implerunt,

    Verg. E. 6, 48; id. G. 4, 461; Pers. 1, 99; Ov. M. 11, 666 al.:

    impleris,

    Hor. Epod. 17, 59:

    implerit,

    Ov. M. 6, 111:

    implerint,

    Cic. Agr. 2, 18, 47:

    implerat,

    Ov. M. 9, 280 al.:

    implessem,

    Verg. A. 4, 605:

    implesset,

    Ov. M. 9, 667:

    inplesse,

    Liv. 4, 41; Tib. 3, 3, 1; Tac. H. 2, 78 al.), v. a. [inpleo], to fill up, fill full, to make full, fill (freq. and class.; cf. expleo, compleo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Aliquid ( aliquem) aliqua re:

    is vomens frustis esculentis gremium suum et totum tribunal implevit,

    Cic. Phil. 2, 25, 63:

    implevitque mero pateram,

    Verg. A. 1, 729:

    foros flammis,

    id. ib. 4, 605:

    herbarum suco expresso caput impleatur,

    i. e. be wet all over with, Cels. 3, 18 med.; so,

    caput calido oleo,

    id. 4, 2, 1 med.:

    cibis vinoque venas,

    Liv. 26, 14, 5: manum pinu flagranti, fills his hand with, i. e. grasps, Verg. A. 9, 72:

    fusti istorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6; cf.

    in the comic pun: quae (dolia) nisi erunt semper plena, ego te implebo flagris,

    id. Cas. 1, 35:

    tuis oraculis Chrysippus totum volumen implevit,

    Cic. Div. 2, 56, 115; cf. in the foll. g:

    Neptunus ventis implevit vela secundis,

    filled, swelled, Verg. A. 7, 23.—
    (β).
    Aliquid alicujus rei (in analogy with plenus; cf.

    compleo): ollam denariorum implere,

    Cic. Fam. 9, 18, 4.—
    (γ).
    With a simple acc.:

    id mustum coicies in amphoram et implebis ad summum,

    Col. 12, 36:

    alter de ipsa justitia quatuor implevit sane grandes libros,

    Cic. Rep. 3, 8; cf. id. Ac. 2, 27, 87.—
    B.
    In partic.
    1.
    To fill with food, to satisfy, satiate:

    praeparatā nos implevimus cenā,

    Petr. 16:

    implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae,

    satisfy, regale themselves, Verg. A. 1, 215; so,

    vis impleri, mid.,

    Juv. 5, 75; cf.:

    se interdiu,

    Cels. 1, 2 fin.
    2.
    To fill, to make fleshy, fat, stout:

    si aqua inter cutem quem implevit,

    Cels. 2, 8 med.:

    implet corpus modica exercitatio, etc.,

    makes fat, id. 1, 3 med.:

    nascentes implent conchylia lunae,

    fill up, fatten, Hor. S. 2, 4, 30:

    Nomentanae vites se frequenter implent,

    Col. 3, 2, 14.—Hence also of women and animals, to make pregnant, impregnate:

    (Peleus Thetidem) ingenti implet Achille,

    Ov. M. 11, 265; 4, 698; 5, 111; 9, 280; so of animals: sues implentur uno coitu, Plin. 8, 51, 77, § 205; 9, 23, 39, § 76; Col. 7, 6, 3. —
    3.
    To fill up, amount to a certain measure:

    mensuraque roboris ulnas Quinque ter implebat,

    Ov. M. 8, 748:

    arboris crassitudo quatuor hominum ulnas complectentium implebat,

    Plin. 16, 40, 76, § 202; cf. id. 18, 10, 20, § 92:

    luna quater junctis implerat cornibus orbem,

    Ov. M. 2, 344; 7, 530.
    II.
    Trop.
    A.
    Ingen., to fill, make full.
    (α).
    Aliquid ( aliquem) aliqua re:

    impune ut urbem nomine impleris meo,

    Hor. Epod. 17, 59:

    urbem tumultu,

    Liv. 24, 26, 12; cf.:

    voce deos,

    Val. Fl. 2, 167:

    aliquem hortatibus,

    id. 4, 81:

    aliquem spe,

    Just. 29, 4 fin.:

    pectus falsis terroribus,

    Hor. Ep. 2, 1, 212:

    scopulos lacrimosis vocibus,

    Verg. A. 11, 274:

    multitudinem exspectatione vana,

    Liv. 36, 29, 3; 41, 5, 2:

    milites praeda,

    satisfy, id. 7, 16, 3; 25, 20, 6:

    omnia terrore,

    id. 9, 24, 8:

    anxiis curis,

    id. 1, 56, 4 et saep.:

    vacua causarum conviciis,

    Quint. 12, 9, 8; 4, 2, 114; Tac. A. 1, 22:

    rem alioqui levem sententiarum pondere,

    Quint. 9, 3, 74; cf. id. 5, 13, 56; Liv. 7, 2, 7:

    cum sese sociorum, cum regum sanguine implerint,

    have filled, covered, Cic. Agr. 2, 18, 47:

    se caedibus,

    Sil. 9, 528:

    te ager vitibus implet,

    enriches, Juv. 9, 56.— Pass.:

    omnia delubra pacem deum exposcentium virorum turba inplebantur,

    were thronged, Liv. 3, 5, 14.—
    (β).
    Aliquid ( aliquem) alicujus rei:

    celeriter adulescentem suae temeritatis implet,

    Liv. 1, 46, 8:

    omnia erroris mutui,

    id. 4, 41, 7:

    aliquem spei animorumque,

    id. 7, 7, 5:

    aliquem religionis,

    id. 5, 28, 4:

    hostes fugae et formidinis,

    id. 10, 14, 20 et saep.—
    (γ).
    With the simple acc.:

    acta magni Herculis implerant terras,

    Ov. M. 9, 135; 9, 667; id. F. 1, 93:

    quod tectum magnus hospes impleveris,

    hast filled with thy presence, thy greatness, Plin. Pan. 15, 4; id. Ep. 7, 24 fin.:

    non semper implet (Demosthenes) aures meas,

    does not always satisfy, Cic. Or. 29, 104:

    odium novercae,

    Ov. M. 9, 135: implere ceterorum rudes animos, i. q. to inflame, to poison, Tac. A. 1, 31; cf.:

    urbs deinde impletur (sc. contagione morbi),

    Liv. 4, 30, 8:

    nondum implevere medullas maturae mala nequitiae,

    Juv. 14, 215:

    vestigia alicujus,

    to follow after, imitate, Plin. Ep. 8, 13, 1:

    ceras pusillas,

    i. e. to cover with writing, Juv. 14, 30; cf.:

    ceras capaces,

    id. 1, 63:

    tabulas,

    id. 2, 58:

    vices,

    Claud. VI. Cons. Hon. 432.—
    (δ).
    With the simple abl.: Minyae clamoribus implent (sc. Jasonem), fill, i. e. spur on, inflame by acclamation, Ov. M. 7, 120.—
    B.
    In partic.
    1.
    To fill up a portion of time or a number, to make out, complete, finish, end:

    puer, qui nondum impleverat annum,

    Ov. M. 9, 338:

    octavum et nonagesimum annum,

    Quint. 3, 1, 14; cf.:

    me quater undenos sciat implevisse Decembres,

    Hor. Ep. 1, 20, 27:

    vitae cursum,

    Plin. 7, 16, 16, § 75:

    finem vitae sponte an fato,

    Tac. A. 2, 42 fin.:

    impleta ut essent sex milia,

    Liv. 33, 14; cf.:

    cohortes conscripserat ac triginta legionum instar impleverat,

    Vell. 2, 20, 4:

    si numerum, si tres implevero,

    Juv. 9, 90.—
    2.
    With the accessory notion of activity, to fulfil, discharge, execute, satisfy, content:

    ne id profiteri videar, quod non possim implere,

    Cic. Clu. 18, 51; cf.

    promissum,

    Plin. Ep. 2, 12, 6:

    munia sua,

    Tac. A. 3, 53:

    incohatas delationes,

    Dig. 48, 1, 5:

    consilium,

    Tac. H. 1, 16:

    vera bona,

    id. Agr. 44:

    fata,

    Liv. 1, 7, 11:

    utinam quam spem ille de me concepit, partes officii,

    Plin. Ep. 5, 56, 3; 10, 52, 2 (D):

    impleverim!

    id. ib. 1, 10, 3; Quint. 6, 1, 12:

    desideria naturae,

    Curt. 6, 2, 3:

    exsequiarum officium,

    Just. 23, 2, 8:

    religionis officium,

    Sulp. Sev. Chron. 2, 35, 3:

    hominis officium, Lact. Op. Dei, 20, 9: officium (opp. suscipere),

    id. 6, 6, 15:

    mandatum,

    Gai. Inst. 3, 161:

    legem,

    Vulg. Rom. 13, 8.—Rarely with a personal object:

    implere censorem,

    i. e. to discharge the office of censor, Vell. 2, 95 fin. Ruhnk.—
    3.
    Rhet. t. t., to make emphatic, make prominent:

    infirma, nisi majore quodam oratoris spiritu implentur,

    Quint. 5, 13, 56.

    Lewis & Short latin dictionary > impleo

  • 19 inpleo

    implĕo ( inpl-), ēvi, ētum, 2 (sync. forms:

    implerunt,

    Verg. E. 6, 48; id. G. 4, 461; Pers. 1, 99; Ov. M. 11, 666 al.:

    impleris,

    Hor. Epod. 17, 59:

    implerit,

    Ov. M. 6, 111:

    implerint,

    Cic. Agr. 2, 18, 47:

    implerat,

    Ov. M. 9, 280 al.:

    implessem,

    Verg. A. 4, 605:

    implesset,

    Ov. M. 9, 667:

    inplesse,

    Liv. 4, 41; Tib. 3, 3, 1; Tac. H. 2, 78 al.), v. a. [inpleo], to fill up, fill full, to make full, fill (freq. and class.; cf. expleo, compleo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Aliquid ( aliquem) aliqua re:

    is vomens frustis esculentis gremium suum et totum tribunal implevit,

    Cic. Phil. 2, 25, 63:

    implevitque mero pateram,

    Verg. A. 1, 729:

    foros flammis,

    id. ib. 4, 605:

    herbarum suco expresso caput impleatur,

    i. e. be wet all over with, Cels. 3, 18 med.; so,

    caput calido oleo,

    id. 4, 2, 1 med.:

    cibis vinoque venas,

    Liv. 26, 14, 5: manum pinu flagranti, fills his hand with, i. e. grasps, Verg. A. 9, 72:

    fusti istorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6; cf.

    in the comic pun: quae (dolia) nisi erunt semper plena, ego te implebo flagris,

    id. Cas. 1, 35:

    tuis oraculis Chrysippus totum volumen implevit,

    Cic. Div. 2, 56, 115; cf. in the foll. g:

    Neptunus ventis implevit vela secundis,

    filled, swelled, Verg. A. 7, 23.—
    (β).
    Aliquid alicujus rei (in analogy with plenus; cf.

    compleo): ollam denariorum implere,

    Cic. Fam. 9, 18, 4.—
    (γ).
    With a simple acc.:

    id mustum coicies in amphoram et implebis ad summum,

    Col. 12, 36:

    alter de ipsa justitia quatuor implevit sane grandes libros,

    Cic. Rep. 3, 8; cf. id. Ac. 2, 27, 87.—
    B.
    In partic.
    1.
    To fill with food, to satisfy, satiate:

    praeparatā nos implevimus cenā,

    Petr. 16:

    implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae,

    satisfy, regale themselves, Verg. A. 1, 215; so,

    vis impleri, mid.,

    Juv. 5, 75; cf.:

    se interdiu,

    Cels. 1, 2 fin.
    2.
    To fill, to make fleshy, fat, stout:

    si aqua inter cutem quem implevit,

    Cels. 2, 8 med.:

    implet corpus modica exercitatio, etc.,

    makes fat, id. 1, 3 med.:

    nascentes implent conchylia lunae,

    fill up, fatten, Hor. S. 2, 4, 30:

    Nomentanae vites se frequenter implent,

    Col. 3, 2, 14.—Hence also of women and animals, to make pregnant, impregnate:

    (Peleus Thetidem) ingenti implet Achille,

    Ov. M. 11, 265; 4, 698; 5, 111; 9, 280; so of animals: sues implentur uno coitu, Plin. 8, 51, 77, § 205; 9, 23, 39, § 76; Col. 7, 6, 3. —
    3.
    To fill up, amount to a certain measure:

    mensuraque roboris ulnas Quinque ter implebat,

    Ov. M. 8, 748:

    arboris crassitudo quatuor hominum ulnas complectentium implebat,

    Plin. 16, 40, 76, § 202; cf. id. 18, 10, 20, § 92:

    luna quater junctis implerat cornibus orbem,

    Ov. M. 2, 344; 7, 530.
    II.
    Trop.
    A.
    Ingen., to fill, make full.
    (α).
    Aliquid ( aliquem) aliqua re:

    impune ut urbem nomine impleris meo,

    Hor. Epod. 17, 59:

    urbem tumultu,

    Liv. 24, 26, 12; cf.:

    voce deos,

    Val. Fl. 2, 167:

    aliquem hortatibus,

    id. 4, 81:

    aliquem spe,

    Just. 29, 4 fin.:

    pectus falsis terroribus,

    Hor. Ep. 2, 1, 212:

    scopulos lacrimosis vocibus,

    Verg. A. 11, 274:

    multitudinem exspectatione vana,

    Liv. 36, 29, 3; 41, 5, 2:

    milites praeda,

    satisfy, id. 7, 16, 3; 25, 20, 6:

    omnia terrore,

    id. 9, 24, 8:

    anxiis curis,

    id. 1, 56, 4 et saep.:

    vacua causarum conviciis,

    Quint. 12, 9, 8; 4, 2, 114; Tac. A. 1, 22:

    rem alioqui levem sententiarum pondere,

    Quint. 9, 3, 74; cf. id. 5, 13, 56; Liv. 7, 2, 7:

    cum sese sociorum, cum regum sanguine implerint,

    have filled, covered, Cic. Agr. 2, 18, 47:

    se caedibus,

    Sil. 9, 528:

    te ager vitibus implet,

    enriches, Juv. 9, 56.— Pass.:

    omnia delubra pacem deum exposcentium virorum turba inplebantur,

    were thronged, Liv. 3, 5, 14.—
    (β).
    Aliquid ( aliquem) alicujus rei:

    celeriter adulescentem suae temeritatis implet,

    Liv. 1, 46, 8:

    omnia erroris mutui,

    id. 4, 41, 7:

    aliquem spei animorumque,

    id. 7, 7, 5:

    aliquem religionis,

    id. 5, 28, 4:

    hostes fugae et formidinis,

    id. 10, 14, 20 et saep.—
    (γ).
    With the simple acc.:

    acta magni Herculis implerant terras,

    Ov. M. 9, 135; 9, 667; id. F. 1, 93:

    quod tectum magnus hospes impleveris,

    hast filled with thy presence, thy greatness, Plin. Pan. 15, 4; id. Ep. 7, 24 fin.:

    non semper implet (Demosthenes) aures meas,

    does not always satisfy, Cic. Or. 29, 104:

    odium novercae,

    Ov. M. 9, 135: implere ceterorum rudes animos, i. q. to inflame, to poison, Tac. A. 1, 31; cf.:

    urbs deinde impletur (sc. contagione morbi),

    Liv. 4, 30, 8:

    nondum implevere medullas maturae mala nequitiae,

    Juv. 14, 215:

    vestigia alicujus,

    to follow after, imitate, Plin. Ep. 8, 13, 1:

    ceras pusillas,

    i. e. to cover with writing, Juv. 14, 30; cf.:

    ceras capaces,

    id. 1, 63:

    tabulas,

    id. 2, 58:

    vices,

    Claud. VI. Cons. Hon. 432.—
    (δ).
    With the simple abl.: Minyae clamoribus implent (sc. Jasonem), fill, i. e. spur on, inflame by acclamation, Ov. M. 7, 120.—
    B.
    In partic.
    1.
    To fill up a portion of time or a number, to make out, complete, finish, end:

    puer, qui nondum impleverat annum,

    Ov. M. 9, 338:

    octavum et nonagesimum annum,

    Quint. 3, 1, 14; cf.:

    me quater undenos sciat implevisse Decembres,

    Hor. Ep. 1, 20, 27:

    vitae cursum,

    Plin. 7, 16, 16, § 75:

    finem vitae sponte an fato,

    Tac. A. 2, 42 fin.:

    impleta ut essent sex milia,

    Liv. 33, 14; cf.:

    cohortes conscripserat ac triginta legionum instar impleverat,

    Vell. 2, 20, 4:

    si numerum, si tres implevero,

    Juv. 9, 90.—
    2.
    With the accessory notion of activity, to fulfil, discharge, execute, satisfy, content:

    ne id profiteri videar, quod non possim implere,

    Cic. Clu. 18, 51; cf.

    promissum,

    Plin. Ep. 2, 12, 6:

    munia sua,

    Tac. A. 3, 53:

    incohatas delationes,

    Dig. 48, 1, 5:

    consilium,

    Tac. H. 1, 16:

    vera bona,

    id. Agr. 44:

    fata,

    Liv. 1, 7, 11:

    utinam quam spem ille de me concepit, partes officii,

    Plin. Ep. 5, 56, 3; 10, 52, 2 (D):

    impleverim!

    id. ib. 1, 10, 3; Quint. 6, 1, 12:

    desideria naturae,

    Curt. 6, 2, 3:

    exsequiarum officium,

    Just. 23, 2, 8:

    religionis officium,

    Sulp. Sev. Chron. 2, 35, 3:

    hominis officium, Lact. Op. Dei, 20, 9: officium (opp. suscipere),

    id. 6, 6, 15:

    mandatum,

    Gai. Inst. 3, 161:

    legem,

    Vulg. Rom. 13, 8.—Rarely with a personal object:

    implere censorem,

    i. e. to discharge the office of censor, Vell. 2, 95 fin. Ruhnk.—
    3.
    Rhet. t. t., to make emphatic, make prominent:

    infirma, nisi majore quodam oratoris spiritu implentur,

    Quint. 5, 13, 56.

    Lewis & Short latin dictionary > inpleo

  • 20 stimulus

    stĭmŭlus, i, m. [for stig-mulus, from the root stig; Gr. stizô; v. stilus].
    I.
    A goad for driving cattle, slaves, etc. (class., [p. 1760] esp. in the trop. sense).
    A.
    Lit.:

    jam lora teneo, jam stimulum in manu: Agite equi, etc.,

    Plaut. Men. 5, 2, 112:

    parce, puer, stimulis, et fortius utere loris,

    Ov. M. 2, 127:

    aut stimulo tardos increpuisse boves,

    Tib. 1, 1, 30 (12); cf. Ov. M. 14, 647:

    ita te forabunt patibulatum per vias Stimulis,

    Plaut. Ps. 1, 1, 54:

    aliquem stimulo fodere,

    id. Curc. 1, 2, 40:

    dum te stimulis fodiam,

    Cic. Phil. 2, 34, 86:

    numquam stimulo lacessat juvencum,

    Col. 2, 2, 26.—As a term of abuse of slaves:

    stimulorum seges,

    Plaut. Aul. 1, 1, 6; cf. id. Cas. 2, 8, 11:

    stimulorum tritor,

    id. Pers. 5, 2, 17.—Prov.:

    si stimulos pugnis caedis, manibus plus dolet,

    i. e. an evil is aggravated by foolish opposition, Plaut. Truc. 4, 2, 55; cf.:

    advorsum stimulum calces,

    kick against the pricks, Ter. Phorm. 1, 2, 28.—
    B.
    Trop., a goad (as in Engl., either that which vexes, irritates, torments, or, more freq., that which spurs on, incites, stimulates).
    1.
    A sting, torment, pang:

    mens sibi conscia factis... adhibet stimulos torretque flagellis,

    Lucr. 3, 1019; cf.:

    subesse caecum aliquem cordi stimulum,

    id. 3, 874:

    ne illa stimulum longum habet, quae usque illinc cor pungit meum,

    Plaut. Truc. 4, 3, 79:

    stimulos doloris contemnere,

    Cic. Tusc. 2, 27, 66; cf.:

    (res malae) lacerant, vexant, stimulos admovent, etc.,

    id. ib. 3, 16, 35:

    stimulos in pectore caecos Condidit,

    Ov. M. 1, 726.—
    2.
    A spur, incentive, incitement, stimulus:

    animum gloriae stimulis concitare,

    Cic. Arch. 11, 29:

    quidam industriae ac laboris (with illecebrae libidinum),

    id. Cael. 5, 12:

    quot stimulos admoverit homini victoriae studioso,

    id. Sest. 5, 12; cf.:

    defendendi Vatinii,

    id. Fam. 1, 9, 19:

    omnia pro stimulis facibusque ciboque furoris Accipit,

    Ov. M. 6, 480:

    ardet, et injusti stimulis agitatur amoris,

    id. F. 2, 779:

    non hostili modo odio sed amoris etiam stimulis,

    Liv. 30, 14, 1:

    ad hanc voluntatem ipsius naturae stimulis incitamur,

    Cic. Rep. 1, 2, 3:

    ad dicendum etiam pudor stimulos habet,

    Quint. 10, 7, 16:

    agrariae legis tribuniciis stimulis plebs furebat,

    Liv. 2, 54; cf.:

    acriores quippe aeris alieni stimulos esse,

    id. 6, 11:

    subdere stimulos animo,

    id. 6, 34:

    in aliquem stimulis accendi,

    Tac. H. 3, 45; cf.:

    suis stimulis excitos Moesiae duces,

    id. ib. 3, 53:

    secundae res acrioribus stimulis animos explorant,

    id. ib. 1, 15:

    acres Subjectat lasso stimulos,

    Hor. S. 2, 7, 94:

    stimulos sub pectore vertit Apollo,

    Verg. A. 6, 101:

    movere acres stimulos irarum,

    Luc. 2, 324:

    accensae stimulis majoribus irae,

    Stat. Th. 11, 497:

    dare stimulos laudum,

    id. Achill. 1, 203.—
    II.
    In milit. lang., a pointed stake concealed beneath the surface of the ground, to repel hostile troops (syn.:

    sudes, stipes),

    Caes. B. G. 7, 73 fin.:

    se stimulis induere,

    id. ib. 7, 82.

    Lewis & Short latin dictionary > stimulus

См. также в других словарях:

  • on the spur of the moment — the decision had been made on the spur of the moment Syn: impulsively, on impulse, impetuously, without thinking, without premeditation, unpremeditatedly, impromptu, extempore, spontaneously; informal off the cuff …   Thesaurus of popular words

  • Order of the Spur — For the Papal chivalric order, see Order of the Golden Spur. For the related tradition of the stetson, see Cavalry stetson. Order of the Spur Certificate for induction into the Order of the Spur for combat action in Tal Afar …   Wikipedia

  • on the spur of the moment — adverb on impulse; without premeditation he decided to go to Chicago on the spur of the moment he made up his mind suddenly • Syn: ↑suddenly * * * IMPULSIVELY, on impulse, impetuously, without thinking, without premeditation, unpremeditatedly,… …   Useful english dictionary

  • On the Spur of the Moment — Studio album by Horace Parlan Released 1961 Recorded March …   Wikipedia

  • on/at the spur of the moment — ◇ If something is done on/at the spur of the moment, it is done immediately without planning. We decided on the spur of the moment to go to the beach. see also ↑spur of the moment • • • Main Entry: ↑spur …   Useful english dictionary

  • Flesh and the Spur — Infobox Film name = Flesh and the Spur caption = director = Edward L. Cahn producers = Touch Connors, Alex Gordon, Charles L. Lyon, Jr. writer = Charles B. Griffith starring = John Agar Marla English Touch Connors music = Ronald Stein… …   Wikipedia

  • Fame is the Spur — can mean:* Fame is the Spur (novel), a 1940 novel. * Fame is the Spur (film), a 1947 film adapted from the novel …   Wikipedia

  • Fame Is the Spur (novel) — Fame is the Spur is a novel by Howard Spring published in 1940. It covers the rise of the socialist labour movement in Britain from the mid 19th century to the 1930s. Plot summary The central character, Hamer Shawcross, starts as a studious boy… …   Wikipedia

  • on the spur of the moment — {adv. phr.} On a sudden wish or decision; suddenly; without thought or preparation. * /John had not planned to take the trip; he just left on the spur of the moment./ * /Mary saw a help wanted advertisement and applied for the job on the spur of… …   Dictionary of American idioms

  • on the spur of the moment — {adv. phr.} On a sudden wish or decision; suddenly; without thought or preparation. * /John had not planned to take the trip; he just left on the spur of the moment./ * /Mary saw a help wanted advertisement and applied for the job on the spur of… …   Dictionary of American idioms

  • on\ the\ spur\ of\ the\ moment — adv. phr. On a sudden wish or decision; suddenly; without thought or preparation. John had not planned to take the trip; he just left on the spur of the moment. Mary saw a help wanted advertisement and applied for the job on the spur of the… …   Словарь американских идиом

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»